چخوف افسرده شاد
به گزارش فاما كیش سارا سالار در یادداشتی از «چخوف افسرده شاد» نوشته است.
به گزارش فاما کیش به نقل از ایسنا، در یادداشت عرضه شده این داستان نویس در برنامه «یک هفته با چخوف» که توسط موسسه شهر کتاب در حال برگزاری است، آمده است: دوست جوان نویسنده ای تعریف می کرد که این یک واقعیت است که تا حالا در عمرش به روسیه سفر نکرده، اما در کنار این واقعیت، یک واقعیت دیگر هم وجود دارد و آن این که تا حالا در عمرش بارها و بارها به روسیه سفر کرده است، به خصوص به روسیه قرن نوزدهم و به روسیه تورگنیف، گوگول، تولستوی، چخوف و داستایوفسکی.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد این یک واقعیت است که تا حالا در عمرش با آنتوان پاولویچ چخوف دیداری حضوری نداشته است، اما در کنار این واقعیت، یک واقعیت دیگر هم وجود دارد و آن این که تا حالا در عمرش چند بار با آنتوان پاولویچ چخوف دیدار حضوری داشته، دیدارهای حضوری تلخ و دیدارهای حضوری شیرین. می گفت تلخ ترین دیدارش موقع مرگ چخوف بوده است. روزی که پس از سال ها درد و رنج از بیماری سل، بامداد زود از خواب بیدار می شود و از الگا می خواهد دنبال دکتر بفرستد. دکتر که می آید برای بیمار یک گیلاس شامپاین تجویز می کند. چخوف شامپاین را سر می کشد. آهسته به الگا می گوید خیلی وقت است که شامپاین نخورده. روی پهلوی چپ دراز می کشد و در حالیکه فقط ۴۴ سال دارد از واقعیتی که در آن است بیرون می رود. وقتی چخوف می رود، دوست جوان نویسنده دقایقی ترسیده و متحیر همان جا خشکش می زند و فکر می کند یعنی در لحظه رفتن از این واقعیت، واقعاً چه اتفاقی می افتد. ولی وقتی به آن چه قرار بوده در تشییع جنازه چخوف پیش بیاید فکر می کند خنده اش می گیرد، چون در آن تشییع جنازه هنگامی که چخوف با قطار از آلمان به روسیه برگردانده می شود، جمعیتی از مردم همراه با یک گروه نظامی به پیشوازش می آیند در حالیکه بعد معلوم می شود آنها در واقع به پیشواز یک ژنرال کشته شده در جنگ آمده اند نه به پیشواز چخوف. به نظر دوست جوان نویسنده این تشییع جنازه درست مثل داستان های خود چخوف است؛ داستان هایی که در غمگین ترین مواقع زندگی می توانند انسان را بخندانند و با درهم آمیختگی امور متعالی با امور به ظاهر پیش پاافتاده می توانند بگویند زندگی در حالیکه به نظر جدی می آید انگار خیلی هم جدی نیست.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد از این دیدار تلخ که بگذرد، دیدارهای شیرینی با چخوف داشته است، به خصوص آن وقت هایی که چخوف سرحال بوده و اجازه می داده داستانی برای او بخواند و یا اجازه می داده در زندگی خصوصی اش سرکی بکشد. می گفت چخوف همیشه علاقه مند بوده به نویسنده های تازه کار سفارش هایی بکند که بتوانند بهتر بنویسند. هرچند دوست جوان نویسنده اعتقاد داشته و هنوز هم اعتقاد دارد برای نوشتن هیچ چارچوب و قانونی وجود ندارد، این قدرها احمق نبوده و نیست که نداند اساسا در تجربه های یک نویسنده بزرگ پیغام های باارزشی برای او وجود دارد. تعریف می کرد در یکی از این دیدارها داستان کوتاهی را که تازه تمام کرده بوده برای چخوف می خواند. چخوف مأیوس نگاهش می کند و می گوید این داستان آن ایجازی را که به داستان کوتاه جان می بخشد ندارد، و این که بیشتر توصیف ها کلیشه ای و کسالت آور هستند، و این که بهتر بوده ذهنیت ها و حالات روحی و روانی قهرمان داستان با اعمال و کارهای او بیان شود نه با پرحرفی و روده درازی های خسته کننده نویسنده، و این که در کل دوست جوان نویسنده می تواند نیمه اول داستانش را دور بریزد و به جای آن فقط یکی دو پاراگراف بنویسد، و این که به گمان چخوف قبلاً هم این را گفته اما کو گوش شنوا، و آن این که اگر در صحنه ای از داستان تفنگی به دیوار آویزان می شود، در صحنه ای دیگر باید با آن تفنگ شلیک شود.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد این یک واقعیت است که از حرف های چخوف ناراحت شده و مثل یک نویسنده تازه کار کم عقل تصمیم گرفته دیگر هیچگاه نه چخوف را ببیند و نه برای او داستانی بخواند، اما در کنار این واقعیت یک واقعیت دیگر هم وجود دارد و آن این که او نه تنها از حرف های چخوف ناراحت نشده بلکه مثل یک خانم عاقل تصمیم گرفته به چخوف روی خوش بیشتری نشان بدهد. حالا که وی در داستان نویسی استعداد کافی برای جاودانه کردن خود ندارد، شاید این استعداد را داشته باشد که بتواند دلی از چخوف ببرد و سروسری با او راه بیاندازد (هر چند که شنیده بوده و می دانسته که چخوف یک مشت مقررات و قوانین اخلاقی برای خودش دارد و به این راحتی ها دم به هر تله ای نمی دهد) تا بعد که ماجراهای خودش و چخوف را در کتابی مثلاً بعنوان «چخوف در زندگی من» بنویسد و چاپ کند، بتواند از این راه برای خودش جاودانگی ای دست و پا کند. برای همین قیافه ای معصوم و غمگین به خود می گیرد و یکی همچون های نینا در نمایشنامه «مرغ دریایی» را کش می رود و می گوید: می دانی چقدر وحشتناک است آدم احساس کند خیلی بد بازی می کند.
چخوف به او خیره می شود اما در واقع او را نگاه نمی نماید. انگار با شنیدن این جمله به جایی دیگر می رود، شاید به روی صحنه نمایش، همان جایی که نینا پس از فرار با تریگورین و شکست عشقی و حرفه ای به کنار دریاچه محل زندگی اش برمی گردد و باردیگر ترپلوف را که شیفته او است، ملاقات می کند. چخوف همان گونه که به دوست جوان نویسنده خیره نگاه می کرده از زبان نینا به ترپلوف می گوید: برای ما هنرپیشه ها و نویسنده ها مساله اصلی شهرت نیست، عظمت و شکوه آن چه من روزی در آرزویش بودم نیست، مساله اصلی قدرت تحمل است، این که بدانیم چطور صلیب خویش را به دوش بکشیم و ایمان مان را از دست ندهیم. من ایمان دارم و کم تر رنج می کشم و زمانی که به حرفه ام فکر می کنم دیگر از زندگی ترسی ندارم.
بعد چخوف از جایی که ایستاده می رود طرف مقابل و از زبان ترپلف به نینا می گوید: تو راه خودت را پیدا کرده ای. می دانی به کجا خواهی رفت. ولی من هنوز در دنیای آشفته رویاهای خودم و تخیلاتم سرگردان هستم. نمی دانم این رویاها و این تخیلات به چه درد می خورند و به چه کار می آیند. من به حرفه ام ایمان ندارم.
دوست جوان نویسنده می گفت در این لحظه توانسته در چشم های چخوف رنجی را ببیند که تا پیش از آن در هیچ دیداری ندیده است؛ رنجی که از همان زمان کودکی اش با پدری مستبد و سخت گیر شروع شده و انگار هیچ پایانی نداشته است، چه در دوران نوجوانی چخوف وقتی که پدرش ورشکست می شود و مسئولیت خانواده به دوش او می افتد، چه در دوران جوانی وقتی که دیگر نویسنده مشهوری می شود اما همچنان باید صلیب ایمان و بی ایمانی خویش را بردوش می کشیده است. برای همین دوست جوان نویسنده نقشه اش را کاملاً فراموش می کند و این قدر در این رنج انسانی خودش را به چخوف نزدیک احساس می کند که ناخوداگاه می گوید: پس برای همین خودکشی کردید؟
چخوب بلافاصله می گوید: حواستان کجاست؟ من خودکشی نکردم، ترپلف خودکشی کرد.
دوست جوان نویسنده می گوید: اما به نظر من این شما بودید که خودکشی کردید. راستش شما در تمام عمرتان بارها و بارها خودتان را کشتید.
چخوف می گوید: خدای من در این قرن دیگر کسی ادب و نزاکت سرش نمی گردد. چطور می توانید در مورد من این طور گستاخانه قضاوت کنید؟
دوست جوان نویسنده می گوید: من؟ شوخی می کنید. مگر نمی دانید وقتی آدمی به اندازه شما مشهور می شود دیگر منی وجود ندارد. این از خاصیت های جاودانگی است که دیگران دوست دارند در زندگی آدم های مشهور سرک بکشند و چرا این دیگران باید خودشان را از این دوست داشتن محروم کنند؟
چخوف عصبانی می گوید: پس سرک بکشید. هر کاری دل تان می خواهد بکنید. برای من کوچک ترین اهمیتی ندارد.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد که نمی دانسته چرا در آن دیدار کار به آن جا کشیده. می گفت فکر کرده حالا که کار به آن جا کشیده چرا بقیه اش را نگوید. برای همین می گوید: به نظر من شما هیچگاه در واقعیت خودتان آن طور که دوست داشتید زندگی نکردید... شما و آن مقررات و قوانین اخلاقی تان... بنابراین با استعدادی که داشتید واقعیت های دیگری خلق کردید تا در آن واقعیت ها همان گونه که دل تان می خواست زندگی کنید. هرچند در نامه ای به سوورین نوشتید که به شما اعتماد کند و در «یک داستان ملال آور» در افکار پرفسور نیکلای استپانویچ، دنبال شما نگردد، من در آن پرفسور علوم پزشکی، کاملاً شما را می بینم. غم این داستان فقط به خاطر مرگ برادرتان نیکولا نیست، به خاطر این است که شما می دانستید در واقع چند تا من دارید. یک من که شهرت شماست، یک من که جسم و تن شماست و یک من که عشق شما به جوانی و زیبایی و معصومیت کاتیاست. شما می دانستید همه چیز تمام می شود در حالیکه شهرت شما که مقرر است ماندنی باشد نمی تواند اندوه این تمام شدن را بکاهد. شما پیش از این که بمیرید با پرفسور خودتان را کشته بودید. در داستان «بانو و سگ ملوس» شما خود گورف عیاش هستید. چون شما در واقعیت خودتان نمی توانستید با هیچ زنی رابطه نامشروع برقرار کنید، در این واقعیت، سرگی یونای بی نوا را اغفال می کنید، هر چند که بعدش گرفتار احساس گناه می شوید و تصویر سرگی یونای زیبا را با آن موهای آویزان در زیر نور شمع به شکل تصویر گناهکاران در تابلوهای قدیمی می بینید. بعد هم این خود شمایید که در آن ساحل صخره ای در یالتای اورئاندا متوجه می شوید که آن دریای خروشان وقتی که شما به دنیا نیامده بودید، وجود داشته است و وقتی هم که شما بمیرید وجود خواهد داشت. پس به این نتیجه رسیدید که در این زندگی کوتاه می توانید دو نوع زندگی داشته باشید، یکی برپایه قراردادها و قانون های اجتماعی و دیگری برپایه وجود خودتان که دلش نمی خواست هیچ قرارداد و قانونی را تحمل کند. در داستان «اسقف» شما خود اسقف پیوتر بودید در روزی که قرار بود اسقف بمیرد. شما خودتان را با اسقف هم کشتید. در داستان «مردی در جعبه» شما خود بلیکف آموزگار بودید که وقتی زنده بود نه تنها خودش در جعبه قوانینش زندگی می کرد بلکه می خواست بقیه هم در همان جعبه زندگی کنند. برای همین به زنی که عاشقش بود نرسید و وقتی مرد در یک جعبه واقعی همیشگی جای گرفت. در داستان «انگور فرنگی» شما همان آلخینی بودید که به خاطر قراردادهای اجتماعی نتوانستید عشق تان را به زنی که عاشقش بودید بیان کنید و بلاخره وقتی این کار را کردید که دیگر کار از کار گذشته بود.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد می توانسته همان گونه ادامه بدهد و باز هم بگوید، اما از طرز نگاه کردن چخوف ترسیده. نمی دانسته این نگاه از روی خشم است یا از روی مهربانی. آخر تکلیفش معلوم نبود. نه تکلیف نگاهش و نه تکلیف خودش. برای همین چند لحظه ای سکوت برقرار شده است تا این که چخوف لبخندی می زند و می گوید: چه خوب که شما هیچگاه جاودانه نخواهید شد و هیچگاه این مشکل را نخواهید داشت که دیگران در زندگی تان سرک بکشند.
دوست جوان نویسنده تعریف می کرد این را که شنیده نزدیک بوده اشکش دربیاید. اما خب این یک واقعیت است و در کنار این واقعیت به نظر می رسد واقعیت دیگری وجود ندارد، هر چند که او هنوز هم جوان است و هم زنده. پس او هم لبخندی می زند و می گوید: به نظرتان مردم آثار شما را تا کی خواهند خواند؟ هفت سال. فقط همین.
این در واقع همان حرفی بود که خود چخوف در ایام آخر عمرش در یک پیاده روی به نویسنده جوان روس، بونین، زده بود. چخوف بلند می خندد و می گوید: حالا چرا هفت سال؟
این هم سوالی بود که بونین با تعجب از چخوف پرسیده بود. دوست جوان نویسنده تعریف می کرد که خودش هم بلند زده زیر خنده و گفته: پس هفت سال و نیم.
این هم جواب چخوف به بونین بوده است. دوست جوان نویسنده می گفت در آن لحظه مطمئن بوده که حالا دیگر چخوف می داند که بیشتر از یک قرن است که در تمام دنیا مردم آثارش را به زبان های مختلف می خوانند و همین طور حالا دیگر می داند که بیشتر از یک قرن است که آثارش به زبان های مختلف در بیشتر دانشگاه های دنیا تدریس می شود.
منبع: famakish.ir
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب