جزر و مد چگونه تولید شغل می كند؟
فاما كیش: جزر و مد شكل سواحل را تغییر داده، ساحل خلیج فارس شبیه درختی زمستانی با شاخه های فراوان شده است. حتی عامل تغییر فرهنگ، شیوه زندگی و اشتغال ساحل نشینان است. جزر و مد یك جاذبه گردشگری ست، اما چگونه خیزش امواج و مد آب می تواند علت این همه تغییر باشد؟
به گزارش فاما کیش به نقل از ایسنا، نجلا درخشانی ـ کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی ـ در نوشتاری که در اختیار این خبرگزاری گذاشته، به معرفی «خورها» و «آبشارهای گلی» پرداخته که دستاورد جزر و مد است و با جذب توریست می تواند گره بیکاری در سواحل خلیج فارس را باز کند.
در ادامه این یادداشت آمده است: «نوع سواحل ایران برمبنای جنس، مورفولوژی شیب، مرحله سنی و تکاملی خطوط ساحلی ایران به دو صورت صخره ای و ماسه ای پلاژیک قابل تفکیک و طبقه بندی است. کرانه های خلیج فارس به خصوص حد فاصل بوشهر تا آبادان از نوع ماسه ای پلاژیک است. در این مناطق وسعت جلگه زیاد است و دریا از کوه فاصله می گیرد. بواسطه پیشرفتگی آب دریا بر خشکی و سواحل در اثر جزر و مد نوعی از شاخابه ایجاد می شود که خور نامیده می شوند. خورها ممکنست دارای اشکال مارپیچی، منشعب و تاج مانند باشند.
زمین های طرفین خورها معمولا فوق العاده پست و کم شیب هستند و بنا بر این به هنگام خیزش امواج و مد آب در خلیج قسمت زیادی از آنها در آب فرو رفته و به هنگام جزر خارج می شوند. این پدیده با گذشت زمان موجب رسوب گذاری و تغییر شکل اشکال خورها و زمین های پیرامون آنها شده است.
شدت موج جزر و مد در داخل خور تابع شکل هندسی و طول و عمق خور است.
انواع خورها از نظر شکل هندسی:
۱- خور کوتاه که خود به سه نوع تقسیم می شود:
الف) قیفی شکل
ب) مستطیل با عمق ثابت
ج) مستطیل با عمق متغیر
۲- خور طویل که به سه نوع تقسیم می شود:
الف) قیفی شکل عمیق و کم عمق
ب) دریاچه ای
ج) مستطیلی
خورهای گوبان، گُواریَن، سنگی و سلیچ از نوع خورهای طویل مستطیلی و دریاچه ای شکل است. به این شکل که بخش ابتدایی آنها مستطی بوده و در بخش های انتهایی دریاچه ای می شوند که موجب تشکیل آبشارهای گلی شده اند.
این خورها در ۳۰ کیلومتری آبادان واقع شده اند که از یک سو به تالاب شادگان و از طرف دیگر به خلیج فارس ارتباط دارند.
خورهای طویل مستطیلی:
- کانال های باریک و کم عمق با عرض وعمق نسبتا ثابت هستند.
- طبیعت کم عمق کانال، تشدید را تقویت می کند.
- میرایی اولیه در این خورها رخ نمی دهد.
- در خورهای عمیق و مستقیم خیلی طویل، اصطکاک مهم نیست، بدین سبب انتقال موج به داخل خور بدون تاخیر و استهلاک صورت می گیرد. در این حالت موج بدون داشتن انعکاس، از رابطه موج پیش رونده تبعیت می کند.
- در خورهای عمیق و مستقیم با طول متوسط، اصطکاک مهم نیست، بدین سبب امواج به داخل خور منتقل شده و از انتهای آن منعکس می شود. این پدیده موجب ایجاد امواج ایستاده می شود.
در خورهای کم عمق و مستقیم با طول متوسط، انتقال موج به داخل خور با استهلاک هم راه است. در صورت نداشتن استهلاک کامل، موج باقیمانده از انتهای خور منعکس می شود. اصطکاک بستر موجب ایجاد اختلاف فاز می شود. میزان فاز بین صفر درجه (بدون اصطکاک) و ۴۵ درجه (اصطکاک زیاد) خواهد بود.
خور طویل دریاچه ای:
- اینگونه دریاچه ها توسط پهنه جزر و مدی که بوسیله یک کانال نسبتا باریک به اقیانوس (که به آن کانال جزر و مدی) گویند وصل است.
- عمق آب دریاچه همیشه بیشتر از کانال است.
- در نزدیکی دهانه میرایی شدیدی دارند.
جزر و مدها به تدرج شکل سواحل را تغییر می دهند آنها با گذشت سالیان طولانی و قرن ها ساحل خلیج فارس را شبیه به درختی با شاخه های فراوان کرده اند و بسان درختی در زمستان هستند که برگهایش را برای رویش باردیگر در بهار به سردی زمستان سپرده و منتظر بیداری دیگری ست زمانی که از بالا به آن می نگریم تصاویر خارق العاده ای در سواحل خلیج فارس از آبادان تا هندیجان به چشم می خورد.
جزر و مد علاوه بر تغییر شکل ساحل موجب تعییر در فرهنگ، سبک زندگی و فعالیت مردم منطقه نیز می شود. معیشت و اشتغال خیلی از ساحل نشینان وابسته به جز و مد بوده که این خود موجب شکل گیری نوعی فرهنگ و منظر فرهنگی در مناطق ساحلی خلیج فارس شده است.
ساکنان مناطق ساحلی در طول سده ها از جزر و مد به صورت های گوناگون در توسعه ی اقتصادی شان نظیر افزایش بازده ماهیگیری و افزایش سرعت دور شدن از ساحل برای آغاز سفرهای دریایی و یا بازگشت به ساحل بهره جسته اند.
در بخش هایی که دهانه و عرض خورها بیشتر می شود نوعی آبشار گلی به وجود آمده که حاصل هزاران سال جزر و مدهای کوچک و بزرگ، رانش زمین و رسوبات در خورهای سنگی، گوبان و سلیچ است.
آبشارهای گلی و منحصر بفرد این منطقه گاها با ارتفاع دو تا سه متر هنگام جز پدیدار شده و هنگام مد پنهان می شوند. این پدیده های زیبا و منحصربفرد قسمتی از جاذبه های ژئوتوریسم بوده که جزو گردشگری طبیعی منطقه محسوب می شوند.
جاذبه های گردشگری متناسب با میزان جذابیت خود می توانند گردشگران را جلب کنند. دراین زمینه، ساختار جذاب این پدیده ها دارای اهمیت است. سـاختار گردشگری یک مکان در برگیرنده عواملی است که می تواند انگیزه ی بیشتری را برای تقاضای گردشگری آن مکان فراهم آورد. بدین سبب مناظر طبیعی بخودی خود دارای جذابیت هستند و جذابیت نهفته در ساختار مناظر طبیعی موجب جذب گردشگران زیادی می شود.
طبیعت گردی را مسافرتی بدون تخریب، پراکندگی و آلودگی منطقه های طبیعی، فعالیت خاص مطالعاتی و کاوشگرانه و احساس لذت از منظره های طبیعی همچون رودخانه ها، کوهها، عوارض زمین شناسی، گیاهان وحشی، حیوانات و نیز ارزش های فرهنگی یک منطقه تعریف کرده اند. گردشگری طبیعی (بوم گردشگری) به سه نوع اکوتوریسم (بازدید از قسمت های زنده محیط های طبیعی)، ژئوتوریسم (زمین گردشگری و بازدید از میراث طبیعی غیرجاندار) و آگروتوریسم (گردشگری کشاورزی و تعامل سازنده بین توریست و روستاییان) تقسیم می شود. براسـاس بـرآورد سازمان جهـانی جهـانگردی انتظار می رود تا یک دهه ی دیگر، شمار طبیعت گردان که حالا هفت درصد کل مسافران جهان را شامل می شود به بیش از بیست درصد برسد.
زمین گردشگری (ژئوتوریسم) کنشی ست که به دیدار انسان از پدیده های زمینی و برخورداری عیافتن وی از نمودهای اعجاب انگیز زمین شناسی و زمین ریخت شناسی می انجامد.
ژئوتوریسم به صورتی از گردشگری گفته می شود که دارای جاذبه های زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی بوده و هویت جغرافیایی یک مکان را حفظ می نماید. علاوه بر این شامل میراث فرهنگی و زیباشناسی مکان جغرافیایی نیز است.
یکی از مناطق مستعد ایران در زمینه ژئوتوریسم سواحل خلیج فارس است. پدیده های زمین شناسی به وجود آمده بر اثر جزر و مد در این سواحل مانند خورها و آبشارهای گلی قسمتی از جاذبه های زمین گردشگری منحصر بفرد هستند که در صورت برنامه ریزی و ایجاد زیرساخت های لازم می توانند به مکانی جذاب برای توریستهای داخلی و خارجی تبدیل شوند.
جاذبه ی گردشگری دیگری که در حوالی خورهای گوبان و گوارین وجود دارد و می توان با برنامه ریزی از این پتانسیل بهره جست، پرنده نگری است. نمک زارها و آبگیرهای اطراف این خورها در زمستان و ماه های گرم بهار محلی برای لانه سازی و زادآوری پرندگانی همچون فلامینگو، حواصیل ها، سلیم ها، کفچه کوک است.
تقویت زیرساخت های دسترسی، بهداشتی، ایمنی، خدماتی، زیست محیطی و همین طور ایجاد زیرساخت های تفریحی و اقامتی در مجاورت خورهای منشعب از خلیج فارس همچون خورهای گوبان و سنگی، علاوه بر بهره مندی از حضور و جذب گردشگران به ژئوسایت این منطقه، موجب رونق شهر چوئبده و شهرستان آبادان شده و در ایجاد اشتغال پایدار در منطقه نقش مهمی ایفا می کند. بدین سبب با مدیریت صحیح و کارآمد ژئوسایت گوبان و گوارین و جاذبه ی گردشگری آبشارهای گلی و محل تجمع و لانه گزینی انواع پرنده گان موجود در این محدوده و همین طور توان افزایی ساکنان بومی، ضمن بهره مندی از مزایا و منافع ژئوتوریسم مشخصه های کارآفرینی در بین ساکنان منطقه تقویت و توسعه داده می شود.
منابع مطالعاتی:
- Ardalan، A. A. and Toorian، M. J. ۲۰۱۰. A new tidal model for the Persian Gulf and Oman Sea based on satellite altimetry and coastal tidal gauge observations. Journal of the Earth and Space Physics ۳۶(۳) ۱۵-۲۵.
- Boo، E (۱۹۹۰). Ecotourism: The Potentials and Pitfalls، Washington، DC World Wild Life Fund، No ۳.
Cartner، W.(۲۰۰۲)، Tourism Development، VNB.
- اصغری سراسکانرود، صیاد. (۱۳۹۴)، ارزیابی تطبیقی توان گردشگری منطقه ای با تاکید بر ژئوتوریسم، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال پنجم، شماره ۱۷.
- رضوانی، علی اصغر. (۱۳۸۰)، نقش اکوتوریسم در حفاظت محیط زیست، مجله محیط شناسی. شماره ۳۱.
- طاهری، عبدالخالق. (۱۳۹۶)، راهنمای پرنده نگری در خوزستان، نشر ماه و ما.
- قربانی، رسول و همکاران. (۱۳۸۹)، ژئوتوریسم: بهره گیری از جاذبه های ژئومورفولوژیکی و زمین شناختی دره های کوهستانی (نمونة موردی: دره سیمین در جنوب همدان)، نشریه مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره ۱۴، شماره ۴.
- قنواتی، عزت الله و همکاران. (۱۳۸۶)، آشکارسازی تغییرات ژئومورفولوژیک و کاربری اراضی خورموسی با بهره گیری از RS و GIS، نشریه زمینشناسی مهندسی، جلد ۲، شماره ۲.
- کرمی خانیکی، علی و ضیاییان، فاطمه. (۱۳۹۰)، تاثیر عوامل هندسی بر جزرومد در خورهای طویل، نشریه مهندسی دریا، سال ۷، شماره ۴.
- مهرپویا، عباس و مروت، علی اصغر. (۱۳۹۰)، زمین گردشگری (ژئوتوریسم) شاه راهی ماندگار و پایدار به سمت زیبایی آرمانی در زمین، فصلنامه علوم زمین، سال ۲۱، شماره ۸۱.
مستند "جزر و مد" ساخته حبیب علوانی
منبع: فاما كیش
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب