واقعا تنها راه نجات سمنان، انتقال آب است؟
به گزارش فاما كیش آنالیز تصاویر ماهواره ای نشان داده است بیشتر از ۹۳ درصد استان سمنان دارای پوشش بیابانی است و چیزی حدود دو درصد از كل مساحت استان به كشاورزی اختصاص دارد، اما توسعه كشاورزی در این منطقه به شدت به منابع آبی وابسته بوده بگونه ای كه طبق گزارش های كارشناسی بیشتر از ۸۵ درصد منابع آبی استان به روش های مختلف صرف همین مناطق دو درصدی كشاورزی می شود.
نیو صدر: مسئولان وزارت نیرو مدعی هستند كه هیچ چاره ای به جز انتقال آب برای نجات استان سمنان وجود ندارد، سازمان محیط زیست شروطی برای اجرای آن می گذارد و بعد نامه موافقت عیسی كلانتری رئیس سازمان محیط زیست با این طرح منتشر می شود.
این تمام ماجرایی است كه در چند سال قبل بر ابرپروژه انتقال آب خزر به فلات مركزی گذشت، پروژه ای كه مهر تایید كلانتری بر آن در ۲ هفته گذشته جنجال های زیادی به وجود آورد.
این پروژه منتقدین زیادی دارد كه با دلیل ابتدایی وزارت نیرو برای لزوم اجرایی شدن آن هم مخالفت می كنند. علی میرچی، استاد دانشگاه ایالتی اوكلاهاما در همین رابطه به خبرآنلاین اظهار داشته بود: «نقد من به این اتفاق پایه ای تر از این حرف هاست، مساله اصلی این است كه توجیه اجرای این طرح به این صورت در این مقطع چیست؟ تنها در صورتی باید به این سمت برویم كه تمام راهكارهای ممكن در مقصد یعنی استان سمنان انجام شده باشد.»
میرچی و همكارنش در مطالعه ای نشان داده بودند كه استان سمنان در تولید محصولات زراعی از آب زیرزمینی ۶۰ درصد اضافه و برای محصولات باغی حدود ۱۰۰درصد اضافه برداشت دارد و با حل این مشكلات اصلا نیازی به انتقال آب نیست.
اما مسؤلان سازمان محیط زیست در پاسخ به این انتقاد، پاسخ یكسانی دارند: «از وزارت نیرو بپرسید.»
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط زیست در همین رابطه به خبرآنلاین اظهار داشته بود: «وزارت نیرو سه ماه پیش در نامه ای اعلام نموده است كه آنها همه اقدامات لازم را انجام داده و هیچ راه دیگری برای حل بحث كم آبی در فلات مركزی وجود ندارد، به جز این كه آب منتقل شود. وزارت نیرو باید به این سؤال ها پاسخ بدهد چونكه مسئول اصلی آب در كشور وزارت نیرو است.»
تصاویر ماهواره ای كه دلیل اصلی انتقال آب را رد می كند
اما مهدی معتق، استاد مركز علوم تحقیقات زمین و دانشگاه لایبنیتز هانوفر آلمان، در همین رابطه تصاویر ماهواره ای را در اختیار خبرآنلاین قرار داده است كه تحلیل آن این ادعای وزارت نیرو را به صورت كامل رد می كند.
آنالیز تصاویر ماهوارهای نشان داده است كه بیشتر از ۹۳ درصد استان سمنان دارای پوشش بیابانی است و چیزی حدود دو درصد از كل مساحت استان به كشاورزی اختصاص دارد، اما توسعه كشاورزی در این منطقه به شدت به منابع آبی وابسته بوده است. به گونهای كه طبق گزارش های كارشناسی بیشتر از ۸۵ درصد منابع آبی استان به روش های مختلف صرف همین مناطق دو درصدی كشاورزی می شود.
آب را انتقال ندهید، مشكل كشاورزی را حل كنید
از سویی خود مقام های اجرایی استان سمنان هم تایید نموده اند كه مصرف آب در این استان بیش از اندازه متوسط است.
ایرج حیدریان، مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان سمنان، در همین رابطه اظهار داشته بود: «سالانه حدود یك هزار میلیون متر مكعب آب در بخش كشاورزی سمنان مصرف می شود كه این رقم در بازه زمانی ۱۰ ساله باید به ۶۵۴ میلیون مترمكعب كاهش پیدا كند.»
این یعنی ۳۵۰میلیون متر مكعب اضافه برداشت از منابع آبی در استان سمنان وجود دارد، عددی ۱.۵برابر مقداری كه مقرر است از راه انتقال آب وارد استان سمنان شود.
معتق در این رابطه به خبرآنلاین می گوید: «نگاهی به تصاویر بالا و رفتن به مطالعات مستقل به وضوح نشان داده است مشكل سمنان تفاوت چندانی با مشكلات سایر دشت های مهم كشور مانند ارومیه، كرمان، رفسنجان، مشهد، كاشمر، اصفهان، تهران، میناب و سایر دشت هایی كه از مدیریت ناكارآمد و استفاده بیش از اندازه از منابع آبی محدود رنج می برند ندارد.»
این اظهار نظر استاد دانشگاه لایبینتز نشان داده است كه با همان اقدامات همیشگی و پایه ای همیشگی می توان سمنان را از بحران كم آبی نجات داد.
دریاچه ارومیه نمونه اصلی همین مبحث است، دریایی كه تا مرز خشكی كامل پیشرفت اما حالا با اقدامات كه در بخش كشاورزی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه انجام شد، این دریاچه در حال احیاست و به قول مسؤلان ستاد احیای دریاچه ارومیه تراز آن بزودی به تراز اكولوژیك می رسد.
معتق هم با تحلیل تصاویر ماهواره ای به چنین نتیجه ای رسیده است. او می گوید: «براین اساس، این كه ادعا شود برای حل مشكل آب سمنان هیچ چاره ای غیر از انتقال آب وجود ندارد به نظر منطقی و درست نمی آید. كمی باورش مشكل است استانی كه بر مبنای گفته مدیر آب منطقه ای اش تا۸۸ درصد منابع آبی خویش را صرف كشاورزی آنهم در سطح دو درصد می كند، نتواند با اصلاح روش های مدیریت آب ومصرف و یا تغییر الگوهای كشت و استفاده از روشهای نوین آبیاری، نیاز آبی ۲۰۰ میلیون متر مكعبی خویش را تامین كرده و مجبور باشد هم به دریای خزر و هم به جنگل های هیركانی آسیب وارد كند.»
تراز خزر روبه كاهش است، وضعیت بدتر می شود؟
در واقع عدم اجرای راهكارهای پایه ای تر مثل كاهش مصرف آب در حوزه كشاورزی و روی آوردن به پروژه های سازه ای مثل انتقال آب می تواند نتایج خطرناكی برای محیط زیست ایران و منطقه خزر داشته باشد. تصاویر ماهواره ای هم این مورد را تا حد زیادی تایید می كند.
برای مثال تصاویر ماهواره ای به دست آورده شده توسط معتق نشان داده است كه تراز خزر در چند سال گذشته روبه كاهش است.
معتق در این رابطه به خبرآنلاین می گوید: « باید توجه داشت ارتفاع متوسط خود دریای خزر در دهه گذشته به صورت مداوم روند به شدت كاهشی داشته و حداقل ۱ متر از ارتفاع آن در ده سال شده است (تصویر ۴). مسلما اگر رقابت بر سر استفاده از این منبع خدادادی بین كشورهای منطقه بیافتد چه بسا مانند سرنوشت خیلی از دریاچه های دیگر در دنیا كه زمانی به وسعت خزر بودند ولی در عرض نیم قرن حدودا نابود شدند (تصویر ۵)، خود دریاچه خزر هم می تواند صدمات جبران ناپذیری رادر آینده متحمل شود.»
در واقع به قول كارشناسان چیزی كه سبب خشكی خزر می شود كاهش سالانه ۲۰۰میلیون متر مكعب آب از آن نیست، بلكه افزایش رقابت بر سر منابع آبی این دریاچه با اجرای این ابرپروژه است، موضوعی كه شاید در بلندمدت نتایج عجیبی برای خزر داشته باشد.
اما برخلاف این ادعا مسؤلان سازمان محیط زیست چنین اتفاقی را حدودا غیر ممكن می دانند. احمدرضا لاهیجان زاده معاون محیط زیست دریایی، سازمان حفاظت از محیط زیست در همین رابطه به خبرآنلاین اظهار داشته بود: « معمولا كارشناسانی كه نقد تخصصی و علمی به این پروژه دارند، تنها در این مورد بحث نمی كنند. موارد دیگر قابل بحث است اما اگر بخواهیم ۱۰۰ اشكال به این پروژه بگیریم، آخرین اشكال بحث خشكی خزر است. چونكه ۹۰درصد آب خزر از راه رودخانه ولگا تامین می شود، رودخانه ولگا به میزان بارش در حوزه آبریزش وابستگی زیادی دارد، برداشت آبی كه از آن می شود هم نقش زیادی در این رابطه دارد. در گزارش ها آمده كه تغییرات مربوط به بارش و برداشت رنج حدود ۶۰میلیارد متر مكعبی دارد. یا كافیه یك سال دمای خزر ۰.۵ درجه بیشتر از میانگین باشد صدها میلیارد متر مكعب به تبخیر اضافه می شود.»
هیركانی تخریب شده، بیشتر تخریب می شود
انتقادات دیگر كارشناسان به این پروژه نتایج آن برای جنگل های هیركانی است. مسعود تجریشی در همین رابطه در یك برنامه تلویزیونی اظهار داشته بود: میزان قطع درخت هم نهایتا ۴۰ هكتار خواهد بود.
عددی كه به نظر مسؤلان سازمان محیط زیست مقدار زیادی نیست، اما به نقل از بعضی از كارشناسان با عنایت به وضع امروز هیركانی این میزان تخریب قابل تامل است.
این تصویر ماهواره ای به خوبی نشان داده است كه وضعیت امروزی جنگل های شمال چقدر صدمه پذیر است. معتق در این رابطه توضیح می دهد: «انگاهی ساده به تصاویر ماهواره ای نشان داده است كه چگونه بعنوان مثال مساحت منطقه كوه زباله سراوان دراستان گیلان در ۸ سال قبل حدودا سه برابر شده و در سال ۱۳۹۸ مساحتی در حدود ۲۰ هكتار را شامل می شود. گسترش این كوه زباله ازطرفی معضلات بسیار عدیده ای را برای مردم عزیز گیلان و محیط زیست آن بوجود آورده و ازطرف دیگر منابع آبی آن منطقه را هم به شدت آلوده كرده است. در كشوری كه در فقر شدید پوشش گیاهی به سر برده و كمتر از دو درصد مساحت آن پوشش گیاهی جنگلی به صورت هیركانی دارد از مقامات اجرایی انتظار می رود وسواس و دقت عمل بیشتری نسبت به تخریب حتی یك هكتارآن داشته باشند وبیش از این پیكره این اكوسیستم نحیف را بخاطرتغییر كاربری های مختلف و مدیریت نادرست زخمی نكنند.»
این ها همه علل علمی مخالفان با پروژه انتقال آب خزر به فلات مركزی است، پروژه ای كه به قول علی میرچی استاد دانشگاه ایرانی در آمریكا اجرای آن هیچ توجیهی ندارد و به قول مهدی معتق استاد دانشگاه ایرانی در آلمان، نتایج مرگباری برای محیط زیست كشور دارد.
معتق در این رابطه می گوید: «موضوع بدیهی است ریشه مشكلات آب در سمنان تفاوت چندانی با بخشهای دیگرایران ندارد و در نتیجه نه تنها انتظاری نمی رود تا سیاست مقطعی انتقال آب خزر به این استان در دراز مدت مشكل سمنان را حل كند، بلكه اجرای آن مشكلات جدیدی را اضافه كرده و مشكلات فعلی موجود را بطور قطع تشدید خواهد نمود. كاش می توانستیم از تجربه های قبلی در اجرا راهكارهای كلیشه ای و سازه محور برای حل بحران آب در سالهای گذشته درس بگیریم.»
۴۷۲۳۷
این مطلب فاما کیش را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب